ДИСКУРС І ТЕКСТ: ВЗАЄМОЗВ'ЯЗОК ТА ВІДМІННОСТІ

Автор(и)

DOI:

https://doi.org/10.32782/2522-4077-2025-212-11

Ключові слова:

дискурс, текст, епістема, дискурс-аналіз, корпус текстів

Анотація

Стаття присвячена аналізу взаємозв’язку та відмінностей між поняттями «дискурс» та «текст» в контексті сучасних лінгвістичних і філософських підходів. Зокрема, здійснюється аналіз еволюції поняття «дискурс» у різних наукових дисциплінах. Автор розглядає дискурс як не тільки комунікативний акт, а й як соціально та культурно обумовлену структуру, що визначає спосіб організації знання та ідеології в суспільстві. У статті підкреслюється, що дискурс не обмежується лише мовленнєвими актами, а й охоплює ширшу епістему, тобто систему знань та уявлень, що формуються в процесі спілкування та взаємодії з реальністю. Текст, зі свого боку, розглядається як конкретне вираження дискурсу, що має певну форму і структуру, але водночас відображає динамічний процес і змістовний контекст. Оскільки текст зажди є частиною ширшого дискурсивного простору, автор аналізує, як цей зв’язок між текстом і дискурсом визначає можливості інтерпретації та трансформації знання. Особлива увага приділяється методам дискурс-аналізу, які дозволяють розкривати глибинні взаємозв’язки між текстами та суспільними структурами, виявляючи механізми влади, ідеології та соціальної регуляції, що укорінені в мові. Автор пропонує розглядати корпус текстів як об’єкт дослідження, який дозволяє виявити закономірності дискурсивних практик та змін у соціокультурних контекстах. У статті також аналізуються відмінності між дискурсом та текстом через призму епістеми, зокрема через те, як зміни в одній сфері (наприклад, в мові або в структурі суспільства) впливають на іншу, і як це змінює процеси комунікації, пізнання та соціалізації. Ключовими аспектами є вивчення взаємозалежності між мовними і соціокультурними змінами, що впливають на структуру та сприйняття як тексту, так і дискурсу.

Посилання

Foucault M. L'Archéologie du savoir, Paris: Gallimard. [dt. Archäologie des Wissens, Ulrich Köppen (transl.), Frankfurt am Main : Suhrkamp 1973]. 254 S.

Piroshnikov A. Expressivität des deutschen politischen Diskurses. Mittel, Faktoren, Gesetzmäßigkeiten (Sprache – Politik – Gesellschaft, Bd. 13). Hempen Verlag, Bremen, 2014. 277 S.

Ehrlich K. Diskurs und Konversation. Einleitung. Sprachwissenschaft: ein Reader; Hrsg. von L. Hoffmann. 2., verbesserte Aufl. Berlin; New York : de Gruyter, 2000. S. 203–210.

Zima P. V. Diskurs und Macht. Einführung in die herrschaftskritische Erzähltheorie. UTB Stuttgart, 2022. 314 S.

Fink-Eitel Н. Foucault zur Einführung. Hamburg : Junius. 2.Aufl. 1992. 146 S.

Landwehr A. Historische Diskursanalyse. 2., aktualisierte Auflage. Historische Einführungen. Hrsg. von F. Bösch u.a. Bd. 4. Campus Verlag Frankfurt/New York, 2008. 184 S.

Mills S. Discourse. London : Routledge, 2004. 177 p.

Lexikon der Sprachwissenschaft. Hrsg. v. Hadumod Bußmann, H. 3., aktual. und erw. Aufl. Stuttgart : Alfred Kröner Verlag, 2002. 783 S.

Habscheid S. Text und Diskurs / Stephan Habscheid. Paderborn : Wilhelm Fink GmbH & Co. Verlags-KG, 2009. 122 S.

Ehrlich K. Funktion und Struktur schriftlicher Kommunikation. In: Günther, Hartmut & Otto Ludwig (Hrsg.) : Schrift und Schriftlichkeit. Bd. I. Berlin/New York: de Gryuter, 1994. S. 18–41.

Jäger S. Diskurs und Wissen. Theoretische und methodische Aspekte einer kritischen Diskurs- und Dispositivanalyse. In : Keller u.a. (Hrsg.), 2006. 286 S.

Bendel Larcher S. Linguistische Diskursanalyse. Ein Lehr- und Arbeitsbuch. 2., durchgesehene und aktualisierte Auflage. Tübingen : Narr, 2023. 302 S.

Hartz R. Vom Ethos zum Verfahren. Diskursanalyse als Element einer kritischen Ontologie der Gegenwart. In : Ronald Hartz/ Matthias Rätzer (Hg.): Organisationsforschung nach Foucault. Bielefeld : transript, 2014. S. 17–38.

Fairclough N. Language and power. 2. Auflage. Harlow : Longmann, 2001. 226 p.

Sander T. Redesequenzen. Untersuchungen zur Grammatik von Diskursen und Texten. Paderborn, Germany : mentis Verlag, 2002. 323 S.

Maingueneau D. Linguistische Grundbegriffe zur Analyse literarischer Texte. Übers. und für deutsche Leser bearbeitet von J. Albrecht. Tübingen : Narr, 2000. 208 S.

Busse D., Teubert W. Ist Diskurs ein sprachwissenschaftliches Objekt? Zur Methodenfrage der historischen Semantik. Opladen : Westdeutscher Verlag, 1994. S. 10–28.

Link J. Diskursanalyse unter besonderer Berücksichtigung von Interdiskurs und Kollektivsymbolik. In : Keller u.a. (Hrsg.), 2006. S. 407–430.

Diskurse, Texte, Traditionen : Modelle und Fachkulturen in der Diskussion / Franz Lebsanft/Angela Schrott (Hg.); Universität Bonn, 2015. 394 S.

Harris Zellig S. Discourse Analysis. In : Language 28, 1952. S. 1–30.

##submission.downloads##

Опубліковано

2025-04-10

Як цитувати

Бугайчук, О. В. (2025). ДИСКУРС І ТЕКСТ: ВЗАЄМОЗВ’ЯЗОК ТА ВІДМІННОСТІ. Наукові записки. Серія: Філологічні науки, (212), 76–83. https://doi.org/10.32782/2522-4077-2025-212-11